Dominees moeten rennen en rusten.

Na de vakantie meteen druk begonnen. Drie uitvaarten in drie weken en natuurlijk het normale opstarten van het nieuwe seizoen. En de kerkdiensten gaan gewoon door. Even druk bezig met de dingen die nu af moeten. In de tijdkwadranten van Covey is dit allemaal categorie 1. Dringend en belangrijk. Best een goed begin eigenlijk. Meteen erg actief en bezig met belangrijke zaken. Uitvaarten zijn intense gebeurtenissen waarbij het aankomt op goede aandacht voor de rouwenden. Het zijn voor mij momenten dat ik met volle aandacht en onder een gezonde spanning aan het werk ben. Meteen vlammen na de vakantie dus. Dat vlammen voelt goed. Je krijgt tenslotte energie van druk zijn, de adrenaline stroomt en je geeft je even over aan een gezonde extra impuls. Toch is dat ook een mogelijk gevaar. Je kan zomaar verslaafd raken aan de boodschap dat je druk bent. Daar scoren we mee, zelfs in de kerk. Laat de psalmist maar kletsen als hij zegt: “God geeft zijn beminden slaap” (Psalm 127:3, waar in zo goed als alle vertalingen ten onrechte het woordje in wordt toegevoegd). Wij zijn al gauw trots op zo min mogelijk slaap. Maar met die trots sluipt zomaar iets venijnigs naar binnen: vertrouwen op je eigen kracht, wat voor een predikant een innerlijke tegenspraak zou moeten zijn. Een ander gevaar is net zo groot. Als je te lang bezig bent met die categorie 1 activiteiten werk je te lang door in een hoge versnelling. De adrenaline blijft opbouwen en het lukt niet meer om tot rust te komen. Stress en burn-out kunnen het gevolg zijn. Blijft er trouwens weinig eigen... read more

Vernieuwde training.

Er is een nieuwe samenwerking tot stand gekomen op het gebied van training voor predikanten en voorgangers. Trainers uit de evangelische en protestantse kerken bundelen hun kracht. Dit betekent dat de al bestaande training Leef! en werk niet alleen is verbeterd, maar ook breder resultaat kan krijgen. Daarmee is een krachtig middel ontwikkeld om predikanten en voorgangers te leren om te gaan met de drukte van het werk en de verwachtingen van gemeenteleden. Bijzonder aan deze training is dat predikanten uit de protestantse wereld en collega’s uit de evangelische wereld elkaar ontmoeten. Leef! en werk is een tweedaagse training over levensplanning en tijdbeheer voor predikanten en voorgangers. Een training waar je je hele leven wat aan hebt! In deze training hebben Joke en Alex Boshuizen en Michiel Santman hun krachten gebundeld. Alex is predikant in de het kerkverband van de Nederlands Gereformeerde Kerken en part-time werkzaam in de Petrakerk in Heemstede. Naast het predikantswerk heeft hij samen met zijn vrouw Joke een coachingsbureau. Michiel is voorganger in Shelter Haarlem, een evangelische gemeente en heeft daarnaast een praktijk als coach. Alex: ‘we zijn als coaches werkzaam in dezelfde regio en zo zijn we met elkaar in gesprek gekomen. Er is niet zoveel verschil in de aard van het werk van een protestantse predikant of een evangelische voorganger. Het gevaar voor beiden is een overbelasting op lange termijn.’ Michiel vult aan: ‘er valt een enorme winst te behalen door anders om te gaan met je beschikbare tijd. Als je leert plannen vanuit je waarden en idealen die je nastreeft dan is dat terug te zien in hoe je je agenda indeelt. Daar... read more

Bezint voor je aan vakantie begint.

Dit is een lekkere tijd in het kerkelijk leven. Na Pinksteren doen we het allemaal wat rustig aan; een deel van de gemeente gaat al op vakantie, een ander deel bereidt zich voor, dus alle vergaderingen vallen uit. Heb je eindelijk tijd om gewoon dominee te zijn. Bij de voorbereiding van je preek weer eens de grondtalen lezen, en dan ook nog een fatsoenlijk theologisch boek doornemen. Maar er is natuurlijk altijd de druk van meer: je kunt ook alle uitstaande pastorale bezoeken alsnog af te leggen. Dan hoef je niet meer bang te zijn voor die onschuldige impulsen als: “Bent nog een keer toe gekomen aan bezoeken van moeder? Ze stelt het wel heel erg op prijs als de dominee ook eens langs komt. “ Of je kunt vast een begin maken met de beleidsstukken waar jij als ‘primus inter pares ‘ toch vooral vooraf je licht op moet laten schijnen. Deze tijd biedt dus ook volop mogelijkheden om nog even hard aan het werk te zijn. Als je dan op vakantie gaat ben je tenminste lekker moe en heb je het echt verdiend. Een nadeel is wel dat je dan de eerste helft van de vakantie niet uitrust maar herstelt. Dat kan beter. Gebruik deze tijd om op adem te komen. Gewoon vijf dagen in de week werken en dan niet meer dan één avond in zo’n week. Dat lijkt voor veel collega’s vakantie, maar dat is het niet. En gebruik de ademruimte om je te bezinnen. Kijk achteruit en kijk vooruit. Ga actief op zoek naar mogelijkheden voor inspiratie en verdieping, zodat je op tijd maatregelen... read more

Durf je geloof te delen

Hoe zit het eigenlijk met jouw vroomheid? Een goede vraag. Het was ook een uitstekend moment, een goede maaltijd met een bevriende collega. Vertrouwd gezelschap, en dat moet ook als je zo ’n vraag stelt. Ik genoot van een goed verloop van het gesprek. Een kundig luisteraar die op de goede momenten doorvroeg en me hielp om te formuleren hoe het eigenlijk zit met mijn vroomheid. Waardoor ik het zelf ook beter begreep. Gelukkig heb ik wel vaker dat soort gesprekken en voel me daarin bevoorrecht. Ik besef ook dat het niet vanzelfsprekend is. Vaak is het kwetsbaar om als predikant over je geloof te praten. Onder collega’s kan het gesprek gauw professioneel worden en dogmatisch. Er kan zelfs onveiligheid ontstaan als je eens meer dan gemiddelde ruimte nodig hebt om je geloof opnieuw te verwoorden en te doordenken. Kerkelijke grenzen kunnen dan obstakels worden. In de praktijk blijkt niet iedere collega ook een goede luisteraar te zijn, in ieder geval niet in collegiale setting. Onder gemeenteleden kan zo’n persoonlijk gesprek ook wel eens ongemakkelijk worden. Terecht vragen gemeenteleden soms waar je staat als gelovige. Vooral jongeren kunnen daar onbevangen nieuwsgierig naar zijn. Ik probeer daarin oprecht en open antwoord te geven. Zeker jongeren hebben er recht op te weten wat voor geloof er zit in het hart van hun dominee. Veel daarvan blijkt in de preken, maar niet alles; want de preek is geen privé aangelegenheid van de predikant. Het zijn vaak waardevolle gesprekken. Maar toch ben ik me als predikant altijd bewust van mijn verantwoordelijkheid als voorganger, en van de grenzen die daar bij horen. Iedere gelovige,... read more

Stilte als uitdaging voor pastores.

Afgelopen weekend ben ik betrokken geweest bij een retraite in stilte. Altijd weer een opbouwend moment. Drie dagen van rust en ruimte en zo goed als volledige stilte, om God te ontmoeten, de Bijbel te lezen en ruimte en richting in je leven te vinden. Voor meer informatie ga naar kleopasdagen. Voor mij was het niet zo heel erg rustig en stil, omdat ik als lid van het begeleidend team tamelijk druk bezig was met 9 begeleidingsgesprekken op een dag, het morgengebed en de dagelijkse avondmaalsviering. Ik werd wel bepaald bij de stilte en de rust doordat ik meemaakte hoe weldadig die absolute stilte was voor de deelnemers. Maar ik werd ook op een andere manier stil gezet, namelijk in de reflectie op de begeleidingsgesprekken. Ik realiseerde ik me hoezeer ik met lege handen zat. De opzet van de retraite is dat mensen de weg van God kunnen ontdekken door veel over bijbelteksten te bidden. Ik zat daar wel als theoloog, maar moest ook weer steeds verwonderd ontdekken dat veel van mijn theologische bagage even niet relevant was. De Geest doet bijzondere dingen met een bijbeltekst, zonder zich te bekommeren om de context of de theologische inbedding. Ik zat er vaak bij en keek er naar. En dankte de Heer. Verder werd ik stilgezet als coach. Veel van mijn gebruikelijke instrumentarium moest ik achterwege laten; de opzet was dat de deelnemers vanuit de begeleiding de stilte ingingen om zich door God te laten coachen. Je kan jezelf natuurlijk nooit helemaal uitschakelen, en ik heb dan ook met veel plezier gebruikt wat ik kon gebruiken. In retraites als deze, waar... read more

Bidden helpt bij burn-out.

  In mijn vorige blog schreef ik over de bezinningsdag van de Predikantenbond: Predikant tussen bevlogenheid en burn-out. Wat mij op die dag er opviel was het grote belang van de spiritualiteit, waardoor predikanten die zijn opgebrand weer nieuwe energie en focus vonden. Spiritualiteit als ontmoeting; door je gekend te weten kun je verder. Met een gezonde spiritualiteit verleg je de horizon van het leven en wordt je, paradoxaal, bepaald bij het hier en nu. Door rust en ruimte te scheppen wordt de wereld minder overweldigend, waardoor je alles beter aan kunt. Het is een gouden waarheid, die ik herken in mijn werk als coach. Ik gebruik in mijn coaching het programma: “Fit for Life” De grondlijn van dit programma is het doorbreken van de stresscirkel, zodat de impulsen van het leven niet onbelemmerd je leven binnen komen en zo steeds maar weer bijdragen aan het opbouwen van spanning. Die cirkel doorbreek je door afstand te nemen, te bezinnen en rust in te bouwen. Belangrijke elementen zijn ontspanningsoefeningen en trainingen die je helpen om in het hier en nu te zijn en zo er voor te zorgen dat de wereld niet overweldigend is. Het is een seculier programma, alleen in het gebruik van elementen van Mindfulness kan een spiritueel raakvlak worden herkend. Het werkt uitstekend en helpt mij persoonlijk goed om de drukte van het bestaan op een goede manier in mijn leven te integreren. Ik doe dat onder andere door te bidden. Gewoon dat moment van stilte en rust, dat de gejaagdheid doorbreekt. Waardoor je anders naar de wereld kijkt. Ga rustig zitten en wees je bewust van... read more

Coaching werkt, ook in de PKN

Vorige week was ik aanwezig op de predikantendag van de Bond van Predikanten. Voor het eerst in de ongeveer 30 jaar dat lid ben van de bond. Ik was, natuurlijk vooral ook als coach, geboeid door het thema: Predikant tussen bevlogenheid en burn-out. Het was een goede ervaring. Toch was ik aanvankelijk ook onthecht, en dat was zeer leerzaam. Een zaal vol collega’s waar ik niemand kende. Gelukkig had ik Bert Bakker nog even gegroet, die stond buiten met zijn koopwaar. Ik miste het gebruikelijke feest van herkenning van een predikantendag; de vanzelfsprekende verbondenheid en de vernieuwing van ontmoetingen. Nu stond ik voor de uitdaging om nieuwe contacten te leggen en in een grote groep iets van verbinding tot stand te brengen. Dat was eigenlijk lastiger dan ik had verwacht; ik heb immers met plezier in Utrecht gestudeerd en had meer bekenden verwacht. Ik besefte dat ik als Nederlands Gereformeerd predikant lid ben van een erg klein clubje. De verbinding kwam gelukkig, in een mooie viering waarin we samen werden gedragen door het Woord, de liederen en gebeden. En toen hoorde ik bij de lunch ook nog mijn naam roepen en bleek ik ook persoonlijk gekend te zijn. Samen met een oud dispuutsgenoot heb ik van de lunch genoten. Dat was een alledaagse manier om de waarde van de dag nog eens goed te beleven. De indringende verhalen van collega’s die in hun bevlogenheid waren vastgelopen en allemaal op hun eigen manier weer grond onder hun voeten kregen. Wat mij bij blijft is de waarde van vernieuwde spiritualiteit. Je door God gekend en gezien weten en de ruimte nemen... read more

Maak je eigen keuzes

Maak je eigen keuzes. Ik ben een paar dagen minder productief geweest dan ik wilde. Voelt altijd vervelend. Ik betrapte me op een bijzondere gedachte: “lekker dat ik maar 60% in dienst ben”. Want dat betekent dat ik met minder productiviteit, die 60% voor de kerk gewoon toch wel haal. Het gaat dus alleen maar ten koste van mijn eigen toko. Kennelijk heb ik nog steeds dat oude domineescomplex in me. Dat je eigendom bent van je kerkelijke gemeenschap en vooral zeker moet weten dat je genoeg doet. Je leeft van gemeenschapsgeld tenslotte. En je dient een club mensen waarvan je wilt dat het goed gaat me ze. Dan helpt het niet als er onrust is over wat de dominee eigenlijk doet. Dus wil je de vragen voorkomen: “Wat doet die man de hele tijd?”. “Hoe vaak bezoekt hij onze moeder eigenlijk?”. “Waar haalt hij toch de tijd vandaan om naar al die congressen te gaan?” Ik voelde me terug in de tijd. Toen ik die geluiden om me heen hoorde en ook van binnen uit kende. Je kent de vragen van collega’s. “Kan ik het wel maken om zomaar een dag vrij te nemen?” “Wat zullen ze zeggen als ik een keer extra ruil?” Het was een stap terug in tijd en gevoel. Een leerzame ervaring. Ik keek in de spiegel en zag een reactief mens. Reagerend op de omgeving, overgeleverd aan wat anderen van je vinden en verwachten. Terwijl er zoveel meer is in het leven. Een van de zeven eigenschappen die Covey benoemt in zijn klassieke werk: “The Seven Habits of Highly Effective People” is: “wees... read more

Dominee, durf te veranderen!

De afgelopen tijd heb ik een verandering doorgemaakt. Ik ben nu heel nadrukkelijk beelden gaan gebruiken bij mijn preek. Sterker nog, ik maak de preek in beelden omdat ik na het gebruikelijke voorwerk de woorden laat voor wat ze zijn en mijn boodschap al in een vroege fase in beelden probeer weer te geven. Voor veel predikanten is dit inmiddels gesneden koek geloof ik, maar voor mij was het nieuw. Ik heb me er ook lang tegen verzet, het was namelijk niet nodig want ik spreek heel beeldend. Ik kan het prima zonder plaatjes. Maar als ik eerlijk nadenk moet ik toegeven dat dat voor mij als spreker geldt;  bij mijn eigen verhaal kan ik zonder plaatjes. Als luisteraar vind ik het vaak wat lastiger. Ik ben dus veranderd.   Daarvoor heb ik een keuze gemaakt, en zoals ik in mijn vorige blog schreef, dat vroeg natuurlijk wel om een goede bezinning. Ik moet zelf altijd weer een keuze maken om te veranderen. Dat zal vast iets te maken hebben met wie ik ben, maar het heeft ongetwijfeld ook iets te maken met mijn vak. Een predikant werkt veel alleen en is vaak zijn eigen referentiekader. Dat helpt niet bij veranderen. Verder is een predikant ook omgeven door allerlei mensen die niet alleen een mening hebben over wat hij/zij doet maar ook een mening hebben over wat hij/zij zou moeten doen. En al die mensen zijn als amateurtheologen ook een soort zelfverklaarde experts. Als je daar naar gaat luisteren ben je zomaar iemand die met alle winden meewaait, en dat willen we natuurlijk niet. Bovendien is veel van wat... read more

Lastige keuzes als mooie uitdaging.

De uitdaging voor de predikant is om niet altijd te werken, maar de mogelijkheden van het nieuwe werken te gebruiken. Dat vraagt wel om het maken van keuzes. Vaak zijn het lastige keuzes. Toen ik nog maar kort predikant was werd mijn jongste zoon geboren. De dag erna had ik een begrafenis. Ik was jong en energiek en vol van mijn werk. Ik dacht er niet eens over na of ik die begrafenis wel of niet zou leiden. Ik wilde het graag en deed het. Ik negeerde het advies van een collega die bereid was het van me over te nemen. En nog belangrijker: ik pikte de signalen van mijn vrouw niet op. Predikanten moeten vaak lastige keuzes maken. Neem je op een vrije avond de telefoon op als je een spelletje doet met je kinderen? Kom je terug van vakantie als er iemand is overleden. En kom je dan terug voor iedereen, of valt er ook onderscheid te maken in de mate van belangrijkheid van gemeenteleden? Het probleem is dat een gemaakte keus vaak lang doorwerkt; een eenmaal ingeslagen weg is moeilijk te veranderen. Een veel voorkomende manier om een keuze te maken is om goed in de gaten te houden wat de verwachtingen zijn en dan daaraan te voldoen. Zolang het lukt om de mensen tevreden te houden die bepalend zijn voor de sfeer en het beleid, lijkt dat heel aardig te voldoen. Het probleem hiervan is dat je al snel afhankelijk wordt van het oordeel van anderen. En slaaf van de kerkelijke gemeente. Predikanten kennen de gedachte: “dat kan ik niet maken” maar al te goed.... read more